واژه‌نامه (به‌ترتیب حروف انگلیسی): قسمت اول

فعالیت مورد بررسی (Activity under review) - موضوع یک پروژه‌ی حسابرسی داخلی. به‌عنوان مثال: یک حوزه، واحد گزارشگر (سازمان)، عملیات، واحد، فرآیند یا سیستم.

خدمات مشورتی (Advisory services) - خدماتی که از طریق آن، حسابرسان داخلی بدون اطمینان‌بخشی یا پذیرش مسئولیت مدیریت، به ذینفعان سازمان مشورت می‌دهند. ماهیت و دامنه‌ی خدمات مشورتی در توافق با ذینفعان تعیین می‌شود. به‌عنوان نمونه: ارائه‌ی مشورت در مورد «طراحی و اجرای دستورالعمل­‌ها، فرآیندها، سیستم‌­ها و محصولات جدید»، «ارائه‌ی خدمات دادگاهی»، «کارآموزی[1]» و «تسهیلِ بحث درباره‌یِ ریسک‌ها و کنترل‌ها». خدمات مشورتی، با عنوان «خدمات مشاوره‌ای» نیز شناخته می‌شوند.

اطمینان‌بخشی (Assurance) - اظهارنظری با هدف افزایش اعتماد ذینفعان به فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل سازمان در مورد مسئله، شرایط، موضوع یا فعالیت مورد بررسی، در مقایسه با معیارهای تعیین‌شده است.

خدمات اطمینان‌بخشی (Assurance Services) - خدماتی که حسابرسان داخلی از طریق آن، سنجش‌های بی‌طرفانه‌ای را برای اطمینان‌بخشی انجام می‌دهند. برای نمونه: پروژه‌­های حسابرسی رعایت، مالی، عملیاتی/عملکرد و فناوری. متناسب با ماهیت، زمان‌بندی و گستره‌ی رویه‌هایِ اجراشده، اطمینان‌بخشی حسابرسان داخلی می­‌تواند محدود یا منطقی باشد.

هیئت (Board) - بالاترین سطحِ مسئول راهبری، مانند:

• هیئت‌­مدیره؛
• کمیته‌ی حسابرسی؛
• هیئت نظارت یا امنا؛
• گروهی از مقامات منتخب یا منصوبان سیاسی؛ و،
• اعضای دیگرِ دارای اختیار راهبری واحدهای مرتبط.

در سازمان‌­های دارای بیش از یک مجموعه‌ی راهبری، «هیئت» به مجموعه یا مجموعه‌هایی اطلاق می‌شود که اختیارها، نقش و مسئولیت‌های مقتضی حسابرسی داخلی را تعیین می‌کنند.

اگر هیچ‌یک از موارد بالا وجود نداشته باشد، «هیئت» به گروه یا شخصی اشاره دارد که به‌عنوان بالاترین سطح راهبری سازمان عمل می‌کند. به‌عنوان مثال: رئیس سازمان و مدیریت ارشد.

مدیر ارشد حسابرسی داخلی (Chief Audit Executive) - نقش رهبری که مسئولیت مدیریت اثربخش تمام جنبه‌های واحد حسابرسی داخلی و حصول اطمینان از کیفیت خدمات حسابرسی داخلی در انطباق با استانداردهای جهانی حسابرسی داخلی را بر عهده دارد. عنوان شغلی و/یا مسئولیت‌های خاص آن شاید در سازمان‌های مختلف، متفاوت باشد.

شایستگی (Competency) - دانش، مهارت‌ها و توانایی‌ها.

انطباق (Compliance) - پایبندی به قوانین، مقررات، قراردادها، دستورالعمل­‌ها، رویه‌های اجرایی و سایر الزام­‌ها.

تضاد منافع (Conflict of Interest) - موقعیت، فعالیت یا رابطه‌ای که می‌تواند بر توانایی حسابرس داخلی برای انجامِ قضاوت حرفه‌ای بی‌طرفانه یا انجام بی‌طرفانه مسئولیت‌ها، تاثیر واقعی یا ظاهری داشته باشد. 

کنترل (Control) - هر اقدامی که توسط مدیریت، هیئت و سایر اشخاص برای مدیریت ریسک و افزایش حصول اهداف قابل دستیابی و اهداف نهاییِ[2] تعیین‌شده، انجام می‌گیرد.

فرآیندهای کنترلی (Control Processes) - دستورالعمل‌­ها، رویه‌های اجرایی و فعالیت‌هایی که پیرامونِ مدیریت ریسک‌ها در محدوده‌ی سطح ریسک قابل تحمل برای سازمان، طراحی و اجرا می‌­شوند.

معیار‌ها (Criteria) - مشخصه‌­های وضعیت مطلوبِ فعالیت مورد بررسی در یک پروژه‌ی حسابرسی (که «معیارهای ارزیابی» نیز خوانده می‌شود).

پروژه‌ی حسابرسی[3] (Engagement) - کارِ محوله‌ یا پروژه‌‌ی مشخص، شامل وظایف یا فعالیت‌های متعددی که برای حصولِ مجموعه‌ی معینی از اهداف قابل دستیابی مرتبط، طراحی شده است. همچنین، به «خدمات اطمینان‌بخشی» و «خدمات مشورتی» مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری پروژه‌ی حسابرسی (Engagement Conclusion) - قضاوت حرفه‌ای حسابرسان داخلی پیرامون یافته‌های پروژه‌ی حسابرسی وقتی به‌صورت تجمیعی در نظر گرفته می‌شوند. نتیجه‌گیری پروژه‌ی حسابرسی، باید عملکرد رضایت‌بخش (مطلوب) یا غیررضایت‌بخش (نامطلوب) را مشخص کند.

اهداف قابل دستیابی پروژه‌ی حسابرسی (Engagement Objectives) - گزاره‌هایی که هدف پروژه‌ی حسابرسی را بیان کرده و اهداف نهایی قابل حصول را توصیف می‌کنند.

برنامه‌ریزی پروژه‌ی حسابرسی (Engagement Planning) - فرآیندی که حسابرسان داخلی طی آن اطلاعات را جمع‌آوری، ریسک‌های مربوط به فعالیت مورد بررسی را ارزیابی و اولویت‌بندی، اهداف قابل دستیابی و دامنه‌ی پروژه‌ی حسابرسی را تعیین، معیارهای ارزیابی را شناسایی و برنامه‌ی کاری را تدوین می‌کنند.

[1]. Training - در سراسر متن این کتاب، از معادل «کارآموزی» برای این واژه جهت ایجاد تمایز آن با «Education» (معادل آموزش) استفاده شده است. در «کارآموزی»، هدف، یادگیری مهارت‌هایی مشخص برای انجام کارهایی معین است؛ درحالی‌که «آموزش» اهداف و دامنه گسترده‌تری داشته و اغلب بر مهارت مشخصی تمرکز ندارد. 

[2]. برای سه واژه‌یِ «Purpose»، «Objective(s)» و «Goal(s)»، به‌ترتیب، معادل‌هایِ «هدف»، «هدف/اهداف قابل دستیابی»، «هدف/اهداف نهایی» به کار گرفته شده است.

[3]. در تعاریف و استانداردها، از چهار واژه‌یِ «Activity»، «Engagement»، «Work» و «Project» برای اشاره به جنبه‌های مختلف فعالیت حسابرسان داخلی استفاده شده است. جهت تمایزگذاری میان این چهار واژه، به ترتیب، معادل‌های «فعالیت»، «پروژه‌ی حسابرسی» (منظور پروژه‌ی حسابرسی داخلی)، «کار» و «پروژه» استفاده شده‌اند.

فرمت رفرنس‌دهی به این مطلب: انجمن حسابرسان داخلی (The IIA). (1403). استانداردهای جهانی حسابرسی داخلی (غواصی کناری، محمد و شهرابی، شاهرخ، مترجمان). تهران: نشر کیومرث (منتشرشده در سال 2024).

برای دسترسی به متن کامل استانداردها از طریق تهیه کتاب، می‌توانید این‌جا را ملاحظه فرمایید.